مننژیت التهاب مایع و غشاء (مننژ) اطراف مغز و نخاع است.

تورم ناشی از مننژیت معمولاً علائم و نشانه هایی مانند سردرد، تب و سفتی گردن را ایجاد می کند.

بیشتر موارد مننژیت ناشی از عفونت ویروسی است، اما عفونت های باکتریایی، انگلی و قارچی علل دیگر هستند. برخی از موارد مننژیت بدون درمان در عرض چند هفته بهبود می یابند. برخی دیگر می توانند تهدید کننده زندگی باشند و نیاز به درمان اضطراری آنتی بیوتیکی دارند.

اگر مشکوک به مننژیت هستید، فوراً به دنبال مراقبت های پزشکی باشید. درمان زودهنگام مننژیت باکتریایی می تواند از عوارض جدی جلوگیری کند.

 

علائم

علائم اولیه مننژیت ممکن است شبیه آنفولانزا باشد. علائم ممکن است طی چند ساعت یا در طی چند روز ایجاد شود.

 

علائم و نشانه های احتمالی در افراد بالای 2 سال عبارتند از:

 

• تب شدید ناگهانی
• گرفتگی گردن
• سردرد شدیدی که به نظر متفاوت از حالت عادی است
• سردرد همراه با حالت تهوع یا استفراغ
• گیجی یا مشکل در تمرکز
• تشنج
• خواب آلودگی یا مشکل در بیدار شدن
• حساسیت به نور
• بی اشتهایی و تشنگی
• بثورات پوستی (گاهی اوقات، مانند مننژیت مننگوکوک)
•  

علائم در نوزادان تازه متولد شده

کودکان و نوزادان ممکن است این علائم را نشان دهند:

 

• تب شدید
• گریه مداوم
• خواب آلودگی یا تحریک پذیری بیش از حد
• مشکل بیدار شدن از خواب
• عدم تحرک یا سستی
• بیدار نشدن برای غذا خوردن
• تغذیه ضعیف
• استفراغ
• برآمدگی در نقطه نرم بالای سر نوزاد (فونتانل)
• سفتی در بدن و گردن

 آرام کردن نوزادان مبتلا به مننژیت ممکن است دشوار باشد و حتی ممکن است وقتی در آغوش گرفته می‌شوند شدیدتر گریه کنند.

 

 

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد

اگر شما یا یکی از اعضای خانواده‌تان علائم یا نشانه‌های مننژیت را دارید، فوراً به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید، علائم شامل:

 

• تب
• سردرد شدید و بی امان
• گیجی
• استفراغ
• گرفتگی گردن

مننژیت باکتریایی جدی است و بدون درمان فوری آنتی بیوتیکی می تواند در عرض چند روز کشنده باشد. تاخیر در درمان خطر آسیب دائمی مغز یا مرگ را افزایش می دهد.

همچنین اگر یکی از اعضای خانواده یا فردی که با آن زندگی می کنید یا کار می کنید مبتلا به مننژیت است، مهم است که با پزشک خود صحبت کنید. ممکن است برای جلوگیری از ابتلا به عفونت نیاز به مصرف دارو داشته باشید.

 

علل

عفونت های ویروسی شایع ترین علت مننژیت هستند و پس از آن عفونت های باکتریایی و به ندرت عفونت های قارچی و انگلی قرار دارند. از آنجایی که عفونت های باکتریایی می توانند زندگی را تهدید کنند، شناسایی علت ضروری است.

 

 

مننژیت باکتریایی

باکتری هایی وارد جریان خون می شوند و به مغز و نخاع می‌روند و باعث مننژیت حاد باکتریایی می شوند. اما زمانی که باکتری ها مستقیماً به مننژها حمله می کنند نیز ممکن است رخ دهد. این ممکن است ناشی از عفونت گوش یا سینوس، شکستگی جمجمه یا - به ندرت - برخی از جراحی ها باشد.

 

چندین گونه از باکتری ها می توانند باعث مننژیت حاد باکتریایی شوند که معمولاً عبارتند از:

 

• استرپتوکوک پنومونیه (پنوموکوک). این باکتری شایع ترین علت مننژیت باکتریایی در نوزادان، کودکان خردسال و بزرگسالان است و بیشتر باعث ذات الریه یا عفونت گوش یا سینوس می شود. یک واکسن می تواند به پیشگیری از این عفونت کمک کند.
• نایسریا مننژیتیدیس (مننگوکوک). این باکتری یکی دیگر از علل اصلی مننژیت باکتریایی است. این باکتری ها معمولاً باعث عفونت دستگاه تنفسی فوقانی می شوند اما وقتی وارد جریان خون می‌شوند می توانند باعث مننژیت مننگوکوکی شوند. این یک عفونت بسیار مسری است که عمدتاً نوجوانان و جوانان را تحت تأثیر قرار می دهد. ممکن است باعث ایجاد اپیدمی های محلی در خوابگاه های دانشگاه، مدارس شبانه روزی و پایگاه های نظامی شود. یک واکسن می تواند به جلوگیری از عفونت کمک کند. حتی اگر هر فردی که در تماس نزدیک با فرد مبتلا به مننژیت مننگوکوکی بوده است، واکسینه شده باشد، باید یک آنتی بیوتیک خوراکی برای پیشگیری از بیماری دریافت کند.
• هموفیلوس آنفولانزا (هموفیلوس). هموفیلوس آنفلوآنزا نوع b (Hib) زمانی عامل اصلی مننژیت باکتریایی در کودکان بود. اما واکسن های جدید Hib تعداد موارد این نوع مننژیت را بسیار کاهش داده است.
• لیستریا مونوسیتوژنز (لیستریا). این باکتری ها را می توان در پنیرهای پاستوریزه نشده، هات داگ و گوشت یافت. زنان باردار، نوزادان، افراد مسن و افراد با سیستم ایمنی ضعیف بیشتر مستعد ابتلا هستند. لیستریا می تواند از سد جفت عبور کند و عفونت در اواخر بارداری ممکن است برای جنین کشنده باشد.
•  

مننژیت ویروسی

مننژیت ویروسی معمولاً خفیف است و اغلب خود به خود از بین می رود. بیشتر موارد توسط گروهی از ویروس ها به نام انتروویروس ها ایجاد می شود که در اواخر تابستان و اوایل پاییز شایع تر است. ویروس هایی مانند ویروس هرپس سیمپلکس، اچ آی وی، ویروس اوریون، ویروس نیل غربی و... نیز می توانند باعث مننژیت ویروسی شوند.

 

مننژیت مزمن

ارگانیسم های با رشد آهسته (مانند قارچ ها و مایکوباکتریوم توبرکلوزیس) که به غشاء و مایع اطراف مغز حمله می کنند باعث مننژیت مزمن می شوند. مننژیت مزمن طی دو هفته یا بیشتر ایجاد می شود. علائم و نشانه های مننژیت مزمن - سردرد، تب، استفراغ و تیرگی مغزی- شبیه به مننژیت حاد است.

 

مننژیت قارچی

مننژیت قارچی نسبتاً نادر است. ممکن است مننژیت حاد باکتریایی را تقلید کند. این بیماری اغلب با تنفس اسپورهای قارچی که ممکن است در خاک، چوب های پوسیده و فضولات پرندگان یافت  شود، شدیدتر می شود. مننژیت قارچی از فردی به فرد دیگر مسری نیست. مننژیت کریپتوکوکی یک شکل قارچی شایع این بیماری است که افراد مبتلا به نقص ایمنی مانند ایدز را تحت تاثیر قرار می دهد . اگر با داروی ضد قارچ درمان نشود، تهدید کننده زندگی است. حتی با درمان، مننژیت قارچی ممکن است عود کند.

 

مننژیت انگلی

انگل ها می توانند باعث ایجاد نوع نادری از مننژیت به نام مننژیت ائوزینوفیلیک شوند. مننژیت انگلی همچنین می تواند ناشی از عفونت کرم نواری در مغز (سیستی سرکوس) یا مالاریا مغزی باشد. مننژیت آمیبی یک نوع نادر است که گاهی از طریق شنا در آب شیرین مبتلا می شود و به سرعت می تواند تهدید کننده زندگی باشد. انگل های اصلی که باعث مننژیت می شوند معمولاً حیوانات را آلوده می کنند. افراد معمولاً با خوردن غذاهای آلوده به این انگل ها آلوده می شوند. مننژیت انگلی به افراد دیگر سرایت نمی‌کند.

 

 

سایر علل مننژیت

مننژیت همچنین می تواند ناشی از علل غیر عفونی مانند واکنش های شیمیایی، آلرژی دارویی، برخی از انواع سرطان و بیماری های التهابی مانند سارکوئیدوز باشد.

 

عوامل خطر

عوامل خطر مننژیت عبارتند از:

 

• نادیده گرفتن واکسیناسیون. خطر برای افرادی که برنامه واکسیناسیون توصیه شده در دوران کودکی یا بزرگسالی را تکمیل نکرده باشند، افزایش می یابد.
• سن. بیشتر موارد مننژیت ویروسی در کودکان کمتر از 5 سال رخ می دهد. مننژیت باکتریایی در افراد زیر 20 سال شایع است.
• زندگی در یک محیط اجتماعی. دانشجویان ساکن در خوابگاه ها، پرسنل پایگاه های نظامی، و کودکان در مدارس و مراکز مراقبت از کودکان در معرض خطر بیشتر مننژیت مننگوکوکی هستند. این احتمالاً به این دلیل است که باکتری از راه تنفسی  و به سرعت در گروه های بزرگ پخش می شود.
• بارداری. بارداری خطر ابتلا به لیستریوز را افزایش می دهد - عفونت ناشی از باکتری لیستریا، که ممکن است باعث مننژیت نیز شود. لیستریوز خطر سقط جنین، مرده زایی و زایمان زودرس را افزایش می دهد.
• سیستم ایمنی به خطر افتاده. ایدز، مصرف الکل، دیابت، استفاده از داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی و سایر عواملی که بر سیستم ایمنی تأثیر می گذارند نیز فرد را مستعد ابتلا به مننژیت می‌کنند. برداشتن طحال نیز خطر ابتلا را افزایش می دهد و هر کسی که طحال ندارد باید واکسینه شود تا این خطر به حداقل برسد.
•  

عوارض

عوارض مننژیت می تواند شدید باشد. هر چه شما یا فرزندتان مدت طولانی تری به این بیماری بدون درمان مبتلا باشید، خطر تشنج و آسیب دائمی عصبی بیشتری دارید، از جمله:

 

• از دست دادن شنوایی
• مشکل حافظه
• ناتوانی های یادگیری
• ضربه مغزی
• مشکلات راه رفتن
• تشنج
• نارسایی کلیه
• شوکه شدن
• مرگ

با درمان سریع، حتی افراد مبتلا به مننژیت شدید نیز می توانند بهبود خوبی داشته باشند.

 

 

جلوگیری

باکتری‌ها یا ویروس‌های رایجی که می‌توانند باعث مننژیت شوند، می‌توانند از طریق سرفه، عطسه، بوسیدن، یا استفاده مشترک از ظروف غذاخوری، مسواک یا سیگار پخش شوند.

 

این مراحل می تواند به پیشگیری از مننژیت کمک کند:

 

• دست هایتان را بشویید. شستن دقیق دست ها به جلوگیری از انتشار میکروب ها کمک می کند. به کودکان بیاموزید دست های خود را اغلب بشویند، به خصوص قبل از غذا خوردن و بعد از استفاده از توالت، گذراندن وقت در مکان های عمومی شلوغ یا نوازش حیوانات. به آنها نشان دهید که چگونه به خوبی و به طور کامل دست های خود را بشویند و آبکشی کنند.
• بهداشت را خوب رعایت کنید. نوشیدنی، غذا، نی، ظروف غذاخوری، بالم لب یا مسواک را با دیگران به اشتراک نگذارید. به کودکان و نوجوانان آموزش دهید که از اشتراک گذاری این موارد نیز خودداری کنند.
• سالم ماندن. با استراحت کافی، ورزش منظم و خوردن یک رژیم غذایی سالم با مقدار زیادی میوه، سبزیجات تازه و غلات کامل، سیستم ایمنی خود را حفظ کنید.
• دهان خود را بپوشانید. زمانی که سرفه یا عطسه دارید، حتما دهان و بینی خود را بپوشانید.
• اگر باردار هستید، مراقب غذا باشید. با پختن گوشت، از جمله هات داگ و گوشت، خطر ابتلا به لیستریوز را کاهش دهید. از پنیرهای تهیه شده از شیر غیر پاستوریزه خودداری کنید. پنیرهایی را انتخاب کنید که به وضوح بر روی آن نوشته شده باشد که با شیر پاستوریزه تهیه شده است.
•  

واکسیناسیون ها

برخی از اشکال مننژیت باکتریایی با واکسیناسیون های زیر قابل پیشگیری هستند:

 

• واکسن هموفیلوس آنفلوانزا نوع b (Hib). سازمان جهانی بهداشت (WHO) و مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC) این واکسن را برای کودکان از حدود 2 ماهگی توصیه می کنند. این واکسن همچنین برای برخی از بزرگسالان، از جمله افرادی که به بیماری سلول داسی شکل  یا ایدز مبتلا هستند و کسانی که طحال ندارند، توصیه می شود.
• واکسن دوگانه پنوموکوک (PCV13). این واکسن همچنین بخشی از برنامه واکسیناسیون روتین توصیه شده WHO و CDC   برای کودکان کمتر از 2 سال است. دوزهای اضافی برای کودکان بین 2 تا 5 سال که در معرض خطر بالای بیماری پنوموکوک هستند، از جمله کودکانی که بیماری مزمن قلبی یا ریوی یا سرطان دارند، توصیه می شود.
• واکسن پلی ساکارید پنوموکوک (PPSV23). کودکان بزرگتر و بزرگسالانی که نیاز به محافظت در برابر باکتری های پنوموکوک دارند ممکن است این واکسن را دریافت کنند. CDC واکسن PPSV23 را برای همه بزرگسالان بالای 65 سال توصیه می کند . برای بزرگسالان جوانتر و کودکان 2 سال و بالاتر که دارای سیستم ایمنی ضعیف یا بیماری های مزمن مانند بیماری قلبی، دیابت یا کم خونی داسی شکل هستند و برای هر کسی که طحال ندارد.

• واکسن دوگانه مننگوکوک CDC توصیه می کند که یک دوز واحد به کودکان 11 تا 12 ساله داده شود و واکسن تقویت کننده در سن 16 سالگی تزریق شود. واکسن در سن 16 سالگی یا بیشتر انجام می‌شود، نیازی به تقویت کننده نیست.

  این واکسن را می توان به کودکان 2 ماهه تا 10 ساله که در معرض خطر بالای مننژیت باکتریایی هستند و یا در معرض افراد مبتلا به این بیماری قرار گرفته اند نیز تزریق کرد. همچنین برای واکسینه کردن افراد سالم که قبلاً واکسینه نشده و در معرض شیوع بیماری قرار گرفته اند نیز استفاده می شود.

•