پونکسیون کمری (تپ ستون فقرات) در قسمت پایین ناحیه کمر انجام می شود. در حین پونکسیون کمری، یک سوزن بین دو استخوان کمر (مهره ها) قرار می گیرد تا نمونه ای از مایع مغزی نخاعی خارج شود. این مایعی است که مغز و نخاع را احاطه کرده تا از آسیب محافظت کند.

 

پونکسیون کمری می تواند به تشخیص عفونت های جدی مانند مننژیت کمک کند. سایر اختلالات سیستم عصبی مرکزی، مانند سندرم گیلن باره و مولتیپل اسکلروزیس، یا سرطان های مغز یا نخاع. گاهی اوقات از پونکسیون کمری برای تزریق داروهای بیهوشی یا داروهای شیمی درمانی به مایع مغزی نخاعی استفاده می شود.

 

چرا این کار انجام می‌شود

پونکسیون کمری ممکن است برای موارد زیر انجام شود:

 

مایع مغزی نخاعی را برای تجزیه و تحلیل آزمایشگاهی جمع آوری کنید

 

فشار مایع مغزی نخاعی خود را اندازه گیری کنید

 

داروهای بی حس کننده نخاعی، داروهای شیمی درمانی یا سایر داروها را تزریق کنید

 

تزریق رنگ (میلوگرافی) یا مواد رادیواکتیو (سیسترنوگرافی) به مایع مغزی نخاعی برای ایجاد تصاویر تشخیصی از جریان مایع

 

عفونت های جدی باکتریایی، قارچی و ویروسی، از جمله مننژیت، آنسفالیت و سیفلیس

 

خونریزی در اطراف مغز

 

سرطان های خاصی که مغز یا نخاع را درگیر می کنند

 

برخی از شرایط التهابی سیستم عصبی، مانند مولتیپل اسکلروزیس و سندرم گیلن باره

 

 

 

خطرات

اگرچه پونکسیون  کمری به طور کلی ایمن شناخته می شوند، اما خطراتی را به همراه دارند. این شامل:

 

 

سردرد بعد از پونکسیون کمری. حدود 25 درصد از افرادی که تحت پونکسیون کمری قرار گرفته اند، پس از آن به دلیل نشت مایع به بافت های مجاور دچار سردرد می شوند.

سردرد معمولاً چند ساعت تا دو روز پس از عمل شروع می شود و ممکن است با حالت تهوع، استفراغ و سرگیجه همراه باشد. سردرد معمولا در هنگام نشستن یا ایستادن وجود دارد و پس از دراز کشیدن برطرف می شود. سردردهای بعد از پونکسیون  کمری می توانند از چند ساعت تا یک هفته یا بیشتر طول بکشند.

 

ناراحتی یا درد کمر. ممکن است پس از انجام عمل، درد یا حساسیت در ناحیه کمر خود احساس کنید. درد ممکن است از پشت پاها شروع شود.

 

خون ریزی. خونریزی ممکن است در نزدیکی محل سوراخ یا به ندرت در فضای اپیدورال رخ دهد.

 

فتق ساقه مغز. افزایش فشار داخل جمجمه، به دلیل تومور مغزی یا سایر ضایعات فضای اشغال‌کننده، می‌تواند منجر به فشرده‌سازی ساقه مغز پس از برداشتن نمونه‌ای از مایع مغزی نخاعی شود.

 

یک توموگرافی کامپیوتری (CT) اسکن یا MRI قبل از پونکسیون کمری را می توان برای تعیین اینکه آیا شواهدی از ضایعه اشغال کننده فضا که منجر به افزایش فشار داخل جمجمه می شود وجود دارد یا خیر. این عارضه نادر است.

 

•  

روش انجام 

 

قبل از پونکسیون کمری، پزشک، پرستار یا سایر متخصصین مراقبت های بهداشتی سوالاتی در مورد سابقه پزشکی می پرسند، یک معاینه فیزیکی انجام می دهند و آزمایش خون را برای بررسی خونریزی یا اختلالات لخته شدن دستور می دهند. پزشک همچنین ممکن است سی تی اسکن یا ام آر آی را برای تعیین اینکه آیا تورم غیرطبیعی در داخل یا اطراف مغز دارید یا خیر توصیه کند.

 

 

غذا و داروها

متخصص مراقبت های بهداشتی دستورالعمل های خاصی در مورد غذا، نوشیدنی و داروها می دهد.

 

اگر از داروهای رقیق کننده خون یا سایر داروهای ضد انعقاد استفاده می کنید، به پزشک یا پرستار خود اطلاع دهید. به عنوان مثال می توان به وارفارین، کلوپیدوگرل و برخی مسکن های بدون نسخه مانند آسپرین، ایبوپروفن (ادویل، موترین IB) یا ناپروکسن سدیم اشاره کرد. همچنین، اگر به هر دارویی، مانند داروهای بی حس کننده (بی حس کننده های موضعی) حساسیت دارید، به پزشک یا پرستار خود اطلاع دهید.

 

آنچه را می توان انتظار داشت

پونکسیون کمری معمولاً در یک مرکز سرپایی یا بیمارستان توسط پزشک یا پرستار انجام می شود. پزشک یا پرستار در مورد خطرات احتمالی و هر گونه ناراحتی که ممکن است در طول عمل احساس کنید با شما صحبت خواهند کرد.

 

اگر کودک در حال پونکسیون کمری باشد، ممکن است در برخی موارد به والدین اجازه داده شود در اتاق بمانند. با پزشک یا پرستار فرزندتان در مورد امکان پذیر بودن این امر صحبت کنید.

 

 

قبل از عمل

ممکن است از شما خواسته شود که لباس بیمارستان را بپوشید، اگرچه در برخی موارد ممکن است در حالی که لباس شخصی خود را پوشیده اید، این عمل را انجام دهید. چند موقعیت ممکن برای این آزمون وجود دارد. معمولاً به پهلو دراز می کشید و زانوهایتان را به سمت قفسه سینه کشیده اید یا می نشینید و روی یک سطح ثابت به جلو خم می شوید. این موقعیت‌ها کمر را خم می‌کنند، فضاهای بین مهره‌ها را باز می‌کنند و باعث می‌شوند پزشک راحت‌تر سوزن را وارد کند.

 

برای یک نوزاد یا کودک خردسال، شخصی کودک را در موقعیت خود در طول عمل نگه می دارد.

 

 

پشت شما با صابون ضد عفونی کننده یا ید شسته می شود و با یک ورقه استریل پوشانده می شود.

 

 

در طول روش 

• قبل از وارد کردن سوزن، یک بی حس موضعی به قسمت پایین کمر تزریق می شود تا محل سوراخ شده را بی حس کند. بی حسی موضعی در حین تزریق برای مدت کوتاهی دچار گزش می شود.
• یک سوزن نازک و توخالی بین دو مهره پایینی (ناحیه کمر)، از طریق غشای نخاعی (دورا) و به کانال نخاعی وارد می شود. در این قسمت از عمل ممکن است در پشت خود فشاری احساس کنید.
• هر چه سوزن در جای خود قرار گیرد، ممکن است از شما خواسته شود که جای خود را کمی تغییر دهید.
• مایع مغزی نخاعی بد ، مقدار کمی خارج می شود و دوباره اندازه گیری می شود. در صورت نیاز، دارو یا ماده ای تزریق می شود.
• سوزن برداشته می شود و محل سوراخ با بانداژ پوشانده می شود.

این روش معمولاً حدود 45 دقیقه طول می کشد. پزشک یا پرستار ممکن است بعد از عمل دراز کشیدن را پیشنهاد کند.

گاهی اوقات، سونوگرافی ممکن است به عنوان راهنما در طول عمل در نوزادان و کودکان خردسال استفاده شود. سونوگرافی می تواند به جلوگیری از قرار دادن بیش از حد سوزن کمک کند.

 

 

بعد از عمل

• برای استراحت برنامه ریزی کنید. در روز عمل خود در فعالیت های سنگین شرکت نکنید. اگر شغل شما نیازی به فعالیت بدنی نداشته باشد، ممکن است به سر کار بازگردید. اگر سوالی دارید فعالیت های خود را با پزشک در میان بگذارید.

   

  یک داروی ضد درد مصرف کنید. یک داروی مسکن بدون نسخه حاوی استامینوفن می تواند به کاهش سردرد یا کمردرد کمک کند.

•  

نتایج

نمونه های مایع نخاعی برای تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه فرستاده می شود. تکنسین های آزمایشگاهی هنگام بررسی مایع نخاعی موارد زیر را بررسی می کنند، از جمله:

 

ظاهر عمومی. مایع نخاعی به طور معمول شفاف و بی رنگ است. اگر رنگ آن کدر، زرد یا صورتی باشد، ممکن است نشان دهنده خونریزی غیرطبیعی باشد. مایع نخاعی که سبز رنگ است ممکن است نشان دهنده عفونت یا وجود بیلی روبین باشد.

 

پروتئین (پروتئین کل و وجود پروتئین های خاص). افزایش سطح پروتئین کل - بیش از 45 میلی گرم در دسی لیتر (mg/dL) - ممکن است نشان دهنده عفونت یا بیماری التهابی دیگری باشد. مقادیر آزمایشگاهی خاص ممکن است از یک مرکز پزشکی به مرکز پزشکی دیگر متفاوت باشد.

 

گلبول های سفید خون. مایع نخاعی معمولاً حاوی 5 گلبول سفید (لکوسیت تک هسته ای) در هر میکرولیتر است. افزایش تعداد ممکن است نشان دهنده عفونت باشد. مقادیر آزمایشگاهی خاص ممکن است از یک مرکز پزشکی به مرکز پزشکی دیگر متفاوت باشد.

 

قند (گلوکز). سطح پایین گلوکز در مایع نخاعی ممکن است نشان دهنده عفونت یا بیماری دیگری باشد.

 

میکروارگانیسم ها وجود باکتری، ویروس، قارچ یا سایر میکروارگانیسم ها می تواند نشان دهنده عفونت باشد.

 

سلول های سرطانی. وجود سلول های غیر طبیعی در مایع نخاعی - مانند تومور یا سلول های خونی نابالغ - می تواند نشان دهنده انواع خاصی از سرطان باشد.

 

نتایج آزمایشگاهی با اطلاعات به دست آمده در طول آزمایش، مانند فشار مایع نخاعی، ترکیب می شود تا به تشخیص احتمالی کمک کند.

 

متخصص مراقبت های بهداشتی معمولاً نتایج را ظرف چند روز می دهد، اما ممکن است بیشتر طول بکشد. بپرسید چه زمانی می توانید انتظار دریافت نتایج آزمایش خود را داشته باشید.

 

 

سوالاتی را که می خواهید از پزشک یا پرستار خود بپرسید بنویسید. از پرسیدن سؤالات دیگری که ممکن است در طول ملاقات پیش بیاید، دریغ نکنید. سوالاتی که ممکن است بخواهید بپرسید عبارتند از:

 

 

بر اساس نتایج، مراحل بعدی من چیست؟

 

در صورت وجود چه نوع پیگیری باید انتظار داشته باشم؟

 

آیا عواملی وجود دارد که ممکن است بر نتایج این آزمایش تأثیر بگذارد و در نتیجه ممکن است نتایج را تغییر دهد؟

 

 

آیا تکرار آزمایش نیاز است؟