بررسی اجمالی

پیوند مغز استخوان روشی است که سلول های بنیادی خون ساز سالم را به بدن تزریق می کنند تا جایگزین مغز استخوان آسیب دیده یا بیمار شود. پیوند مغز استخوان را پیوند سلول های بنیادی نیز می نامند.

 

اگر مغز استخوان از کار افتاده و سلول های خونی سالم کافی تولید نمی کند، ممکن است نیاز به پیوند مغز استخوان داشته باشید.

 

 

پیوند مغز استخوان ممکن است از سلول‌های بدن (پیوند اتولوگ) یا اهداکننده (پیوند آلوژنیک) استفاده کند.

 

چرا این کار انجام می‌شود

با جایگزینی یا نجات مغز استخوان آسیب دیده در اثر درمان، با دوزهای بالای شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی به درمان بیماری خود بپردازید.

مغز استخوان بیمار یا آسیب دیده را با سلول های بنیادی جدید جایگزین کنید

سلول های بنیادی جدیدی را فراهم کنید که می تواند به کشتن مستقیم سلول های سرطانی کمک کند

• مغز بیمار یا آسیب دیده را با سلول های بنیادی جدید جایگزین کنید

• سلول های بنیادی جدیدی را فراهم کنید که می تواند به کشتن مستقیم سلول های سرطانی کمک کند

   

پیوند استخوان می تواند برای افراد مبتلا به انواع بیماری های سرطانی (بدخیم) و غیر سرطانی (خوش خیم) مفید باشد، از جمله:

 

• لوسمی حاد

   

  آدرنولوکودیستروفی

   

  کم‌خونی آپلاستیک

   

  سندرم های نارسایی مغز استخوان

   

  لوسمی مزمن

   

  هموگلوبینوپاتی ها

   

  لنفوم هوچکین

   

  کمبودهای ایمنی

   

  خطاهای متابولیسم

   

  مولتیپل میلوما

   

  سندرم های میلودیسپلاستیک

   

  نوروبلاستوما

   

  لنفوم غیر هوچکین

   

  اختلالات سلول های پلاسما

   

  سندرم POEMS

•  

   

  آمیلوئیدوز اولیه

•  

خطرات

پیوند مغز استخوان خطرات زیادی را به همراه دارد. برخی از افراد با پیوند مغز استخوان کمترین مشکل را تجربه می کنند، در حالی که برخی دیگر می توانند عوارض جدی داشته باشند که نیاز به درمان یا بستری شدن در بیمارستان دارند. گاهی اوقات، عوارض تهدید کننده زندگی هستند.

 

خطرات خاص به عوامل زیادی بستگی دارد، از جمله بیماری یا شرایطی که باعث شده به پیوند نیاز داشته باشید، نوع پیوند، سن و سلامت کلی.

 

 

 

عوارض احتمالی پیوند مغز استخوان عبارتند از:

 

بیماری پیوند در مقابل میزبان (فقط پیوند آلوژنیک)

 

شکست سلول های بنیادی (پیوند)

 

آسیب اندام

 

عفونت ها

 

آب مروارید

 

ناباروری

 

سرطان های جدید

 

مرگ

 

 

پزشک می تواند خطر عوارض پیوند مغز استخوان را توضیح دهد. با هم می توانید خطرات و فواید را بسنجید تا تصمیم بگیرید که آیا پیوند مغز استخوان برای شما مناسب است یا خیر.

 

بیماری پیوند در مقابل میزبان: یک خطر بالقوه زمانی که سلول های بنیادی از اهداکنندگان می آیند

اگر پیوندی دریافت کنید که از سلول های بنیادی اهداکننده استفاده می کند (پیوند آلوژنیک)، ممکن است در خطر ابتلا به بیماری پیوند در مقابل میزبان (GVHD) باشید. این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که سلول‌های بنیادی اهدایی که سیستم ایمنی جدید را تشکیل می‌دهند، بافت‌ها و اندام‌های بدن را به عنوان چیزی خارجی ببینند و به آنها حمله کنند.

 

GVHD ممکن است در هر زمانی پس از پیوند اتفاق بیفتد. بسیاری از افرادی که پیوند آلوژنیک انجام میدهند در برخی مواقع به GVHD مبتلا می شوند. خطر GVHD اگر سلول های بنیادی از یک اهداکننده غیرمرتبط باشند کمی بیشتر است، اما ممکن است برای هر کسی که پیوند مغز استخوان را از یک اهداکننده دریافت می کند، اتفاق بیفتد.

 

دو نوع GVHD وجود دارد: حاد و مزمن. GVHD  حاد معمولا زودتر اتفاق می افتد، در ماه های اول پس از پیوند. معمولاً روی پوست، دستگاه گوارش یا کبد تأثیر می گذارد. GVHD  مزمن معمولاً دیرتر ایجاد میشود و می تواند بسیاری از اندام ها را تحت تأثیر قرار دهد.

 

 

 

علائم و نشانه های مزمن GVHD عبارتند از:

 

 

درد مفاصل یا عضله

 

تنگی نفس

 

سرفه های مداوم

 

تغییرات بینایی، مانند خشکی چشم

 

تغییرات پوستی، از جمله زخم زیر پوست یا سفتی پوست

 

کهیر

 

رنگ زرد پوست یا سفیدی چشم (یرقان)

 

دهان خشک

 

زخم های دهان

 

اسهال

 

حالت تهوع

 

استفراغ

 

روش انجام 

آزمایش ها و روش های قبل از پیوند

برای ارزیابی سلامت عمومی و وضعیت و اطمینان از آمادگی فیزیکی برای پیوند، یک سری آزمایشات و مراحل را انجام خواهید داد. ارزیابی ممکن است چند روز یا بیشتر طول بکشد.

 

علاوه بر این، جراح یا رادیولوژیست یک لوله نازک بلند (کاتتر داخل وریدی) را در ورید بزرگ قفسه سینه یا گردن کاشت می کند. کاتتر که اغلب خط مرکزی نامیده می شود، معمولاً در طول مدت درمان در جای خود باقی می ماند. تیم پیوند از خط مرکزی برای تزریق سلول های بنیادی پیوندی، داروها و فرآورده های خونی به بدن استفاده می کند.

 

 

جمع آوری سلول های بنیادی برای پیوند اتولوگ

اگر پیوندی با استفاده از سلول‌های بنیادی خودتان (پیوند اتولوگ) برنامه‌ریزی شده باشد، برای جمع‌آوری سلول‌های بنیادی خون، فرآیندی به نام آفرزیس (af-uh-REE-sis) را انجام خواهید داد.

 

قبل از آفرزیس، روزانه تزریق فاکتور رشد برای افزایش تولید سلول‌های بنیادی و انتقال سلول‌های بنیادی به خون در گردش خود دریافت می‌کنید تا بتوان آنها را جمع‌آوری کرد.

 

در طی آفرزیس، خون از ورید گرفته می شود و از طریق دستگاه به گردش در می آید. این دستگاه خون را به قسمت های مختلف از جمله سلول های بنیادی جدا می کند. این سلول های بنیادی برای استفاده در پیوند در آینده جمع آوری و منجمد می شوند. خون باقی مانده به بدن باز می گردد.

 

 

جمع آوری سلول های بنیادی برای پیوند آلوژنیک

اگر با استفاده از سلول‌های بنیادی اهداکننده (پیوند آلوژنیک) پیوند انجام می‌دهید، به یک اهداکننده نیاز خواهید داشت. هنگامی که یک اهدا کننده پیدا شد، سلول های بنیادی از آن فرد برای پیوند جمع آوری می شود.

 

سلول های بنیادی می توانند از خون یا مغز استخوان اهدا کننده به وجود بیایند. تیم پیوند بر اساس وضعیت تصمیم می گیرد که کدام یک برای بیمار بهتر است.

 

نوع دیگری از پیوند آلوژنیک از سلول های بنیادی خون بند ناف استفاده می کند. مادران می توانند پس از تولد نوزاد خود بند ناف اهدا کنند. خون این بند ناف منجمد شده و در بانک خون بند ناف ذخیره می شود تا زمانی که برای پیوند مغز استخوان مورد نیاز باشد.

 

پروسه آماده سازی

پس از تکمیل آزمایش‌ها و مراحل قبل از پیوند، روندی را آغاز می‌کنید که به عنوان آماده سازی شناخته می‌شود. در طول آماده سازی، تحت شیمی درمانی و احتمالاً پرتودرمانی قرار می گیرید:

 

• اگر برای یک بدخیمی تحت درمان هستید، سلول های سرطانی را از بین ببرید
• سیستم ایمنی خود را سرکوب کنید
• مغز استخوان خود را برای سلول های بنیادی جدید آماده کنید

نوع فرآیندی که دریافت می کنید به عوامل مختلفی از جمله بیماری، سلامت کلی و نوع پیوند برنامه ریزی شده بستگی دارد. ممکن است هم شیمی درمانی و هم پرتودرمانی یا فقط یکی از این درمان ها را به عنوان بخشی از درمان خود داشته باشید.

 

 

عوارض جانبی روند آماده سازی می تواند شامل موارد زیر باشد:

 

• تهوع و استفراغ
• اسهال
• ریزش مو
• زخم یا زخم دهان
• عفونت
• خون ریزی
• ناباروری یا عقیمی
• کم خونی
• خستگی
• آب مروارید
• عوارض عضوی مانند نارسایی قلبی، کبدی یا ریه

ممکن است بتوانید از داروها یا اقدامات دیگری برای کاهش چنین عوارض جانبی استفاده کنید.

 

 

آماده سازی با شدت کاهش یافته

 

بر اساس سن و سابقه سلامتی، پزشک ممکن است دوزهای کمتر یا انواع مختلف شیمی درمانی یا پرتودرمانی را برای درمان توصیه کند. به این حالت آماده سازی با شدت کاهش یافته می گویند.

 

آماده سازی با شدت کم برخی از سلول های سرطانی را می کشد و سیستم ایمنی بدن را سرکوب می کند. سپس سلول های اهدا کننده به بدن تزریق می شود. سلول های اهدا کننده در طول زمان جایگزین سلول های مغز استخوان می شوند. فاکتورهای ایمنی در سلول های اهداکننده ممکن است با سلول های سرطانی مبارزه کنند.

 

 

آنچه را می توان انتظار داشت

در طول پیوند استخوان

پیوند مغز استخوان پس از تکمیل فرآیند آماده سازی انجام می شود. در روز پیوند، سلول های بنیادی به بدن تزریق می شود.

تزریق پیوند بدون درد است. در طول عمل بیدار خواهید بود.

 

بعد از پیوند استخوان

هنگامی که سلول های بنیادی جدید وارد بدن می شوند، از طریق خون به مغز استخوان می روند. با گذشت زمان، آنها تکثیر می شوند و شروع به ساخت سلول های خونی جدید و سالم می کنند. به این عمل پیوند می گویند. معمولا چند هفته طول می کشد تا تعداد سلول های خونی در بدن به حالت عادی برگردد. در برخی افراد ممکن است مدت زمان بیشتری طول بکشد.

 

در روزها و هفته‌های پس از پیوند مغز استخوان، آزمایش‌های خون و آزمایش‌های دیگری برای نظارت بر وضعیت خود انجام خواهید داد. ممکن است برای مدیریت عوارضی مانند تهوع و اسهال به دارو نیاز داشته باشید.

 

پس از پیوند مغز استخوان، تحت مراقبت های پزشکی دقیق خواهید بود. اگر عفونت یا سایر عوارض را تجربه می کنید، ممکن است لازم باشد چند روز یا گاهی بیشتر در بیمارستان بمانید. بسته به نوع پیوند و خطر عوارض، باید چندین هفته تا ماه در نزدیکی بیمارستان بمانید تا امکان نظارت دقیق وجود داشته باشد.

 

همچنین ممکن است به تزریق دوره‌ای گلبول‌های قرمز و پلاکت‌ها نیاز داشته باشید تا زمانی که مغز استخوان شروع به تولید کافی از آن سلول‌ها به خودی خود کند.

 

ممکن است ماه ها تا سال ها پس از پیوند در معرض خطر بیشتری برای عفونت یا سایر عوارض باشید. برای نظارت بر عوارض دیررس، قرار ملاقات های دوره ای مادام العمر با پزشک خود خواهید داشت.

 

 

داروها

اگر پیوند مغز استخوان از سلول‌های بنیادی اهداکننده (پیوند آلوژنیک) استفاده می‌کند، پزشکان ممکن است داروهایی را برای کمک به پیشگیری از بیماری پیوند در مقابل میزبان و کاهش واکنش سیستم ایمنی (داروهای سرکوب‌کننده ایمنی) تجویز کنند.

 

پس از پیوند، زمان لازم است تا سیستم ایمنی بهبود یابد. در این مدت ممکن است داروهایی برای جلوگیری از عفونت داده شود.

 

رژیم غذایی و سایر عوامل سبک زندگی

پس از پیوند مغز استخوان، ممکن است لازم باشد رژیم غذایی خود را تنظیم کنید تا سالم بمانید و از افزایش وزن بیش از حد جلوگیری کنید. متخصص تغذیه  و سایر اعضای تیم پیوند برای ایجاد یک برنامه غذایی سالم که نیازهایتان را برآورده می کند و سبک زندگی شما را تکمیل می کند، همکاری خواهند کرد. متخصص تغذیه همچنین می تواند برای کنترل عوارض جانبی شیمی درمانی و پرتودرمانی مانند حالت تهوع، پیشنهادات غذایی بدهد.

 

 

 

برخی از توصیه های متخصص تغذیه ممکن است شامل موارد زیر باشد:

 

پیروی از دستورالعمل های ایمنی مواد غذایی برای جلوگیری از عفونت های ناشی از غذا

 

خوردن طیف گسترده ای از غذاهای سالم، از جمله سبزیجات؛ میوه ها؛ غلات کامل؛ گوشت بدون چربی، مرغ و ماهی؛ حبوبات؛ و چربی های سالم مانند روغن زیتون

 

محدود کردن مصرف نمک

 

خودداری از مصرف الکل

 

پرهیز از گریپ فروت و آب گریپ فروت به دلیل تأثیر آنها بر گروهی از داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی (مهارکننده های کلسینورین)

 

پس از پیوند مغز استخوان، فعالیت بدنی منظم کمک می کند وزن خود را کنترل کنید، استخوان های خود را تقویت کنید، استقامت خود را افزایش دهید، عضلات خود را تقویت کنید و قلب خود را سالم نگه دارید. با بهبودی، می توانید به آرامی فعالیت بدنی خود را افزایش دهید.

 

انجام اقدامات برای پیشگیری از سرطان بعد از پیوند اهمیت بیشتری دارد. سیگار نکشید، وقتی بیرون هستید از کرم ضد آفتاب استفاده کنید و حتماً غربالگری‌های سرطان را که پزشک توصیه می‌کند انجام دهید.

 

 

نتایج

پیوند مغز استخوان می‌تواند برخی از بیماری‌ها را درمان کرده و برخی دیگر را بهبود بخشد. اهداف پیوند مغز استخوان به وضعیت فردی بستگی دارد، اما معمولاً شامل کنترل یا درمان بیماری، افزایش عمر و بهبود کیفیت زندگی است.

برخی افراد پیوند مغز استخوان را بدون عوارض و عوارض کم انجام می دهند. دیگران مشکلات چالش برانگیز متعددی را، چه کوتاه مدت و چه بلند مدت، تجربه می کنند. شدت عوارض جانبی و موفقیت پیوند از فردی به فرد دیگر متفاوت است و گاهی پیش بینی قبل از پیوند دشوار است.

اگر چالش های مهمی در طول فرآیند پیوند ایجاد شود، می تواند دلسرد کننده باشد. با این حال، گاهی اوقات یادآوری این نکته مفید است که بسیاری از بازماندگان نیز وجود دارند که روزهای بسیار سختی را در طول فرآیند پیوند تجربه کردند، اما در نهایت پیوندهای موفقیت آمیزی داشتند و با کیفیت زندگی خوب به فعالیت های عادی بازگشته اند.

 

 

مقابله و حمایت

زندگی با پیوند مغز استخوان یا انتظار برای پیوند مغز استخوان می تواند دشوار باشد و ترس و نگرانی طبیعی است.

داشتن حمایت از دوستان و خانواده می تواند مفید باشد. همچنین، شما و خانواده‌تان ممکن است از پیوستن به یک گروه حمایتی از افرادی که می‌دانند در چه شرایطی قرار دارید و می‌توانند حمایت کنند، بهره‌مند شوید.

گروه‌های پشتیبانی مکانی را فراهم می‌کنند تا ترس‌ها، نگرانی‌ها، مشکلات و موفقیت‌ها را با افرادی که تجربه‌های مشابهی داشته‌اند به اشتراک بگذارید. ممکن است با افرادی ملاقات کنید که قبلا پیوند داشته اند یا منتظر پیوند هستند.