پانکراتیت خودایمنی (AIP) یک التهاب مزمن است که تصور می شود در اثر حمله سیستم ایمنی بدن به پانکراس ایجاد می شود و به درمان استروئیدی پاسخ می دهد. دو نوع فرعی AIP اکنون شناسایی شده است، نوع 1 و نوع 2.

AIP نوع 1 اغلب اندام های متعددی از جمله پانکراس، مجاری صفراوی در کبد، غدد بزاقی، کلیه ها و غدد لنفاوی را درگیر می کند.

به نظر می رسد AIP نوع 2 فقط بر لوزالمعده تأثیر می گذارد، اگرچه حدود یک سوم افراد مبتلا به AIP نوع 2 با بیماری التهابی روده مرتبط هستند.

AIP نوع 1 را می توان به اشتباه سرطان پانکراس تشخیص داد. این دو بیماری دارای علائم و نشانه های همپوشانی هستند، اما درمان های بسیار متفاوتی دارند، بنابراین تشخیص یکی از دیگری بسیار مهم است.

علائم

پانکراتیت خودایمنی (AIP) به سختی قابل تشخیص است. اغلب، هیچ علامتی ایجاد نمی کند. علائم و نشانه های AIP نوع 1 مشابه سرطان پانکراس است.

علائم و نشانه های سرطان پانکراس می تواند شامل موارد زیر باشد:

ادرار تیره

مدفوع رنگ پریده یا مدفوع شناور در توالت

زردی پوست و چشم (یرقان)

درد در قسمت بالای شکم یا قسمت میانی کمر

تهوع و استفراغ

ضعف یا خستگی مفرط

از دست دادن اشتها یا احساس سیری

کاهش وزن بدون دلیل مشخص

شایع ترین علامت AIP نوع 1 که در حدود 80 درصد افراد وجود دارد، زردی بدون درد است که در اثر انسداد مجاری صفراوی ایجاد می شود. AIP نوع 2 می تواند با دوره های مکرر پانکراتیت حاد تظاهر کند. درد در قسمت فوقانی شکم، یکی از علائم شایع سرطان لوزالمعده، اغلب در پانکراتیت خود ایمنی وجود ندارد.

تفاوت بین AIP نوع 1 و نوع 2 عبارتند از:

در AIP نوع 1، این بیماری ممکن است علاوه بر پانکراس، سایر اندام ها را نیز درگیر کند. AIP نوع 2 فقط پانکراس را تحت تأثیر قرار می دهد، اگرچه این بیماری با یک بیماری خود ایمنی دیگر، بیماری التهابی روده همراه است.

AIP نوع 1 عمدتاً مردان را در دهه ششم تا هفتم زندگی تحت تأثیر قرار می دهد.

AIP نوع 2 هم مردان و هم زنان را به طور مساوی تحت تأثیر قرار می دهد و در مقایسه با AIP نوع 1 سن شروع آن کمتر است.

احتمال عود AIP نوع 1 پس از قطع درمان بیشتر است.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد

پانکراتیت خود ایمنی اغلب هیچ علامتی ایجاد نمی کند. با این حال، اگر کاهش وزن بدون دلیل، درد شکم، زردی یا سایر علائم و نشانه‌هایی که شما را آزار می‌دهند، دارید، به پزشک مراجعه کنید.

علل

پزشکان نمی دانند که چه چیزی باعث پانکراتیت خود ایمنی می شود، اما مانند سایر بیماری های خودایمنی، تصور می شود که این بیماری ناشی از حمله سیستم ایمنی بدن به بافت های سالم بدن است.

عوامل خطر

دو نوع AIP با فرکانس های متفاوت در نقاط مختلف جهان رخ می دهد. 

افراد مبتلا به پانکراتیت خود ایمنی نوع 1 اغلب:

بالای 60 سال سن دارند.

مرد هستند.

افراد مبتلا به پانکراتیت خود ایمنی نوع 2:

اغلب بالای 40 سال سن دارند (یک یا دو دهه جوانتر از مبتلایان به نوع 1)

احتمال اینکه زن باشند به اندازه این است که مرد هستند.

احتمال ابتلا به بیماری التهابی روده مانند کولیت اولسراتیو بیشتر است.

عوارض

پانکراتیت خود ایمنی می تواند عوارض مختلفی ایجاد کند.

نارسایی برون ریز پانکراس. AIP ممکن است بر توانایی پانکراس برای تولید آنزیم های کافی تأثیر بگذارد. علائم و نشانه ها ممکن است شامل اسهال، کاهش وزن، بیماری متابولیک استخوان و کمبود ویتامین یا مواد معدنی باشد.

دیابت. از آنجایی که پانکراس اندامی است که انسولین تولید می کند، آسیب به آن ممکن است باعث دیابت شود و ممکن است نیاز به درمان با داروهای خوراکی یا انسولین داشته باشید.

تنگی پانکراس و مجرای صفراوی.

کلسیفیکاسیون یا سنگ پانکراس.

درمان‌های پانکراتیت خودایمنی، مانند استفاده طولانی‌مدت از استروئید، نیز می‌تواند باعث ایجاد عوارض شود. با این حال، حتی با وجود این عوارض، افرادی که برای پانکراتیت خود ایمنی تحت درمان قرار می‌گیرند، امید به زندگی طبیعی دارند.

هیچ ارتباط ثابتی بین AIP و سرطان پانکراس وجود ندارد.